Zespół prādotwórczy „Wanda”. Sprężarka rewersyjna

Jednostopniowa sprężarka napędzana silnikiem synchronicznym. Służyła do zasilania sprężonym powietrzem narzędzi pracujących na dole przy wydobyciu węgla. Powietrze na miejsce użytkowania doprowadzone było systemem rurociągów od sprężarki przez szyb, chodniki aż do ścian wydobywczych.

Zbudowana przez firmę Maschinenfabrik Oerlikon Schweiz w 1903 r. była jedną z dwu zainstalowanych tutaj maszyn tego typu. Druga, która funkcjonowała do lat 60. XX w. nazwana była przez załogę „Krakus”.

„Wanda” ze względu na oryginalną konstrukcję jest ciekawym obiektem zabytkowym. Zwraca uwagę wielkie koło (średnica 5 m), które jest synchronicznym silnikiem elektrycznym. Z konstrukcji tego silnika wynika, że obracał się ze stałą prędkością 125 obrotów na minutę. Cewki biegunów wirnika rozmieszczone są na obwodzie masywnego koła zamachowego o wadze 23 ton. Taka konstrukcja pozwalała na gromadzenie energii, którą można było odzyskać po wyłączeniu zasilania silnika. Sprężarka mogła wtedy pracować jeszcze przez kilka minut. Wirnik był zasilany z małej prądnicy zwanej wzbudnicą, umieszczonej na osi głównej silnika.

Stojan był zasilany prądem zmiennym trójfazowym o napięciu 2000 V. Poprzez korbowód silnik napędzał jednostopniową sprężarkę o dużej wydajności. Jej komora sprężania ma wymiary 100 cm długości i 100 cm średnicy. Zawory umieszczone są na obydwu końcach, przez co tłoczenie powietrza następowało przy każdym ruchu tłoka, czyli 2 cykle sprężania na jeden obrót silnika. Dawało to wydajność ponad 10000 m³ na godzinę. Powietrze było sprężane do ciśnienia 6 atm.

Na wspólnym tłoczysku zainstalowana jest maszyna parowa, która pełniła rolę rozrusznika silnika synchronicznego. Włączana była tylko w momencie rozruchu sprężarki. Po osiągnięciu prędkości obrotowej 125 obr./min włączano napięcie zasilania i sprężarka zasilana była tylko prądem elektrycznym.

W latach 60. XX w.  zrezygnowano ze stosowania pary jako czynnika napędzającego maszynę parową i stosowano sprężone powietrze z nowszej maszyny, która zastąpiła sprężarkę „Krakus”.

Maszyna była sprawna do końca pracy kopalni tj. do 1996 r.

Sprężarka „Wanda” składa się z następujących głównych elementów:

– maszyny parowej

– komory sprężania

– korbowodu

– stojana

– koła zamachowego

– wzbudnicy